Co wolno przedsiębiorcy podczas choroby ?
Zacząć wypada od oczywistego stwierdzenia, że przedsiębiorcy, tak samo jak wszyscy mają prawo do choroby. Podobnie jak innym osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, przysługuje im wtedy prawo do zasiłku, a po jego wyczerpaniu, prawo do świadczenia rehabilitacyjnego. Podstawą wypłacania wskazanych świadczeń, jest ustawa
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Gdyby było inaczej, dobrowolne opłacanie składki na ubezpieczenie chorobowe nie miałoby sensu. Bywało jednak i bywa nadal, że o tym oczywistym fakcie zapominają organy rentowe. Czynią to one szczególnie chętnie w sytuacji, gdy uda im się ustalić, że podczas choroby przedsiębiorca wystawił fakturę, zrobił przelew lub podpisał umowę. Zgodnie z teorią prezentowaną przez niektóre oddziały ZUS, podczas choroby przedsiębiorcy nie wolno jest bowiem podejmować żadnych działań. Co gorsze, podobne opinie znaleźć można również na rozmaitych „fachowych” serwisach internetowych.
Te nieprawdziwe informację powodują jedynie, że część nieświadomych swoich praw właścicieli firm rezygnuje z występowania o wskazane świadczenia z obawy przed ich utratą lub też w ogóle się nie ubezpiecza. Traktując niektóre decyzje ZUS oraz „opinie z Internetu”, jako prawdę objawioną, przedsiębiorcy decydujący się na wystąpienie o zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne musieliby bowiem zwolnić pracowników, rozwiązać wszystkie umowy, a najlepiej zawiesić działalność. Innymi słowy, w akcie heroicznej walki o świadczenia z ubezpieczenia społecznego pozbawić się własnego źródła dochodu.
Jakie czynności może wykonywać przedsiębiorca na zwolnieniu chorobowym?
Poszukując prawdy oraz odpowiedzi na pytanie, co wolno robić osobie prowadzącej działalność gospodarczą podczas niezdolności do pracy, najlepiej sięgnąć do przepisu, który często rozumiany jest opacznie.
Art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego stanowi, co następuje:
„Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.”
Powyższy przepis legł u podstaw wielu decyzji ZUS pozbawiających prawa do zasiłku właścicieli firm, którzy w okresie zwolnienia chorobowego zapłacili pracownikom wypłatę, wystawili fakturę lub po prostu osiągnęli przychód.
Uzasadnienie stanowiska organów rentowych w podobnych przypadkach sprowadzało się zawsze do stwierdzenia, że podejmowanie przez przedsiębiorcę czynności formalnych jest pracą zarobkową, której podczas zwolnienia chorobowego wykonywać nie wolno.
Głos rozsądku nadszedł jednak ze strony Sądu Najwyższego oraz wielu sądów rejonowych i okręgowych, które dostrzegły problemy przedsiębiorców.
Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne w orzecznictwie
W pierwszej kolejności wypowiedział się Sąd Najwyższy, który uznał, że osiąganie przychodów przez przedsiębiorcę pozostającego na zwolnieniu chorobowym nie stanowi wykonywania pracy zarobkowej, jeżeli są one generowane dzięki działaniom zatrudnionych przez niego osób:
„Wykonywanie pracy zarobkowej w rozumieniu art. 17 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa polega na podjęciu działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych lub wynikających z innego stosunku prawnego obejmującego świadczenie pracy. Pracami takimi (w przypadku prowadzenia działalności pozarolniczej) będzie wykonywanie konkretnych czynności związanych wprost z działalnością gospodarczą, w tym nadzór nad zatrudnionymi pracownikami, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów. Nie stanowi więc takiej pracy zarobkowej, uzyskiwanie w trakcie korzystania ze zwolnienia lekarskiego dochodów, niepołączonych z osobistym świadczeniem pracy, np. podpisywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych, sporządzonych przez inną osobę oraz formalnoprawne tylko prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą i wyłącznie w zakresie jej obowiązków leży nadzór nad działalnością firmy.” – por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2012 r., sygn. akt: II UK 186/11
Następnie stanowisko Sądu Najwyższego zostało rozwinięte przez orzecznictwo sądów rejonowych i okręgowych, które za dozwolone uznały m.in. wystawianie faktur, podpisywanie list płac oraz inne czynności o formalnym charakterze. Tytułem przykładu wypada wskazać na wyrok Sądu Rejonowego w Warszawie z 18 kwietnia 2016 r.:
„Nie można za działalność zarobkową uznać incydentalnego podpisywania dokumentów finansowych przedsiębiorstwa, które zostały wytworzone przez inną osobę np. na skutek dokonania zamówienia jakiegoś towaru. Na podobnym stanowisku stoi orzecznictwo Sądu Najwyższego, w którym podnosi się, że samo podpisywanie faktur i innych dokumentów niezbędnych do prowadzenia działalności (w sytuacji gdy nie ma możliwości jej zawieszenia w okresie pobierania zasiłku) można uznać za działalność, która nie ma zarobkowego charakteru”.
Jak zatem wynika z powyższego, przedsiębiorcy mają prawo do choroby. Mają oni również prawo do pobierania należnych im z tego tytułu świadczeń, bez potrzeby likwidowania firmy lub zawieszania działalności gospodarczej.
Przemysław Bugaj
Radca Prawny
06.12.2017 r.
